ارسال موفقیت آمیز اولین قطار تمام کاتینری ازکشورهای منطقه CIS به کشورهای اروپایی از طریق مرز ریلی ایران در ماه گذشته انجام شد. این مهم توسط شرکت راه آهن حمل و نقل و طی مراسم رسمی با حضور رئیس جمهوران دو کشور ایران و قزاقستان در روز ۲۹ خرداد سال جاری از ایستگاه راه‌آهن تهران به مقصد ترکیه عملیاتی شد.
به همین بهانه با داریوش جعفری، مدیر امور ترانزیت و بین الملل این شرکت راه آهن حمل و نقل گفتگویی انجام دادیم که در ادامه آن را می خوانید.
*به عنوان سوال ابتدایی بفرمایید اهمیت پیگیری مسائل و مباحث ترانزیت ریلی با نگاه به مسائل اقتصادی روز کشور و دنیا در چیست؟
یکی از ابزارهای مهم در پیشبرد اهداف بلند مدت رشد و توسعه اقتصادی کشورها، دیپلماسی اقتصادی است. به این مفهوم که اهداف و موضوعات اقتصادی بیشترین اولویت را به خود اختصاص داده و کشورها بر اساس میزان توانایی ملی و برنامه های توسعه ای سهمی از اقتصاد و تجارت جهانی را برای خود تعریف می کنند.
در این ارتباط چین به عنوان یک بازیگر جدید، برای تبدیل شدن به قدرت جهانی، طرح احیای جاده ابریشم را مطرح کرده است. این طرح ۴٫۴ میلیارد نفر (حدود ۶۵ درصد) جمعیت جهان و ۲۱ تریلیون دلار از تولید ناخالص جهانی را در بر می گیرد. طرح “یک کمربند یک جاده ” شامل راه های دریایی، جاده و راه آهن سریع السیر است. اما گسترش تجارت در کریدورهای ترانزیتی در حال ظهور، تاثیرات متفاوتی بر کشورها خواهد داشت. این خطوط جدید، چین، اروپا، هند و روسیه را قادر می سازد تا کالاهای با ارزش بالای خود را به صورت کارآمدتر از انتقال آن با کشتی، از طریق خطوط ریلی مبادله نمایند.
موقعیت برجسته جغرافیایی، منابع سرشار زیرزمینی(به وِیژه نفت و گاز) و نیروی انسانی جوان و تحصیل کرده، ایران را به عنوان یک کشور مهم و ذی نفوذ در منطقه غرب آسیا و تاثیر گذار بر تجارت جهانی تبدیل کرده است. در این بین حمایت قاطع وزارت امور خارجه از تلاش‌ها در راستای دیپلماسی اقتصادی و اهمیت ترانزیت و تاکید و تصریح در پیگیری‌های لازم با مقام های ذیربط برای کمک به رفع برخی تنگناها و کاستی‌ها این حوزه، جملگی نشان از اهمیت موضوع دیپلماسی اقتصادی و استفاده از ابزارها و ظرفیت های سیاست خارجی در برنامه های کلان توسعه کشور است.
از آنجا که یکی از ظرفیت های اقتصادی و سیاسی کشور، ارائه خدمات ترانزیت ریلی به بارهای جهانی است. لذا قرار گرفتن ایران در مسیر شاهراه کریدورهای بین المللی، می تواند پتانسیل بالقوه ای برای افزایش درآمد ارزی باشد. همانطور که وزیر راه و شهرسازی در مراودات اقتصادی مشترک خود با کشورهای همسایه همواره مورد تاکید قرارداده است. لذا این سلسله اقدامات نه تنها می تواند موجب افزایش قدرت دیپلماسی در منطقه شود بلکه حرکت به سمت بی اثر شدن تحریم ها را نیز می تواند در پی داشته باشد.
بر این اساس پیش‌بینی راه‌آهن ایران تا سال ۱۴۰۴ رسیدن به سهم ترانزیت ۱۰۰ میلیون تن است. با توجه به این که ترانزیت هر تن کالا برای کشور ۲۸۵ دلار درآمد مستقیم و غیر مستقیم دارد، درصورت دستیابی به اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ در حوزه ترانزیت می‌توان سالانه ۲۸٫۵ میلیارد دلار درآمد کسب کرد.
*شرکت راه آهن حمل و نقل در حوزه بین الملل چه اقداماتی انجام داده است؟
این شرکت در راستای اهداف بلند مدت صندوق پس انداز کارکنان راه آهن ج.ا.ا و براساس چشم اندازه خود، برنامه ریزی کرده و تا حصول نتیجه و تحقق آن به فعالیت های مستمر خود ادامه می دهد. اما این برنامه ها در ۳ بخش ترانزیت، صادرات و واردات، مختلف و متفاوت بوده که در واحد بین الملل پیگیری می شود.
در بخش ترانزیت، حمل کالای ترانزیتی از کشورهای cis به ایران و ارسال به کشورهای ثالث از طریق بندرعباس و بالعکس در حال انجام است. همچنین برنامه دیگر این حوزه، حمل بار ترانزیتی تجار و بازرگانان کشورهای آسیای میانه به مقصد اروپا از طریق مرز ریلی رازی و برعکس است که این موضوع نیز دائما در حال انجام است. در عین حال این شرکت سایر همسایگان شرقی کشورمان را فراموش نکرده و مترصد فرصتی است تا به محض بازگشت آرامش نسبی در بازار و بر قراری امینت در کشور افغانستان، به مانند سابق ادامه فعالیت خود در زمینه صادرات، واردات و ترانزیت را از سر گیرد چرا که تجربه موفق قبلی حاصل از عملیاتی شدن حمل بار صادراتی به این کشور و نیز ترانزیت ریلی بار به ترکیه، مورد توجه بسیاری از تجار قرار گرفته است. با ذکر این موارد می توان متذکر شد که با تحقق حمل ۱٫۹۰۰٫۰۰۰ تن بار ترانزیت در سال ۱۴۰۰ توسط تمامی شرکت های حمل بار ریلی و با در نظر گرفتن کمینه بار موجود به میزان حداقل ۵۵ میلیون تن در بازار هدف، نشان دهنده اینست که جای کار در این زمینه برای شرکت های بین المللی ریلی فعال بسیار زیاد است.
اما در بخش صادرات نیز ارسال کالا به کشورهای منطقه cis و ترکیه از جمله موارد دیگری است که به طور مستمر ادامه داشته و با کم شدن ویروس کرونا در این کشورها، شرایط به مانند قبل برگشته است و انتظارات ما نیز، افزایش درآمد در این حوزه است. اما از برنامه های دیگر شرکت با توجه به مسبوق به سابقه حمل بار به کشور سوریه، احیای این روند در صورت باز شدن مسیر ریلی این کشور است؛ چرا که بازسازی کشور سوریه به مانند اقیانوس آبی برای تمامی شرکت های بین المللی حمل بار ریلی است.
در بخش آخر یعنی واردات نیز باید گفت: با توجه به عجین شدن سیاست های دولت با واردات کالا، موضوع کمی متفاوت بوده و با افت و خیز توام است. اما این شرکت با توجه به سابقه بسیار خوبی که در بین تجار داخل و خارج از کشور دارد، همچنان به فعالیت های مستمر خود در این بخش ادامه داده و با توجه به الزام وجود امکانات خاص این موضوع نظیر؛ فراهم بودن گمرک و امکانات و تجهیزات راه آهن در مبادی و مقاصد ریلی، این خدمت را به مشتریان خود ارائه می دهد.
*درباره اقدم اخیر شرکت در فورواردری قطار کانتینری آزمایشی اعزامی قزاقستان به مقصد ترکیه و اروپا و فواید و منافع ایجاد ترانزیت ریلی کالا از کشورهای CIS به اروپا از طریق ایران توضیحاتی بفرمایید.
در سـال ۱۹۹۸ اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها، مسیر ترانزیتی ریلی «جاده ابریشم» را معرفی کرد. این کریدور از چین آغـاز مـی‌شود و بـا عبور از کشورهای آسیای میانه، از سرخس-رازی در خاک ایران به ترکیه و از آن جا به اروپا متصل مـی‌شود.
امنیت و مزیت جغرافیایی به عنوان مهم‌ترین عوامل زمینه ساز توسعه صنعت ریلی، همواره ایران را به عنوان یک مسیر ترانزیتی کوتاه و مناسب به صاحبان کالا معرفی کرده است. اهمیت ژئو اکونومی ایران برای منطقه آسیای مرکزی و همسایگی کشورمان با کشورهای آسیای میانه، از جمله مزایای مهمی است که موجب تسهیل در روابط اقتصادی ایران با سایر کشورهای این منطقه شده است. مطالعات بازار مرکز پژوهش ها نشان می‌دهد، اتصال بازار توسط مسیر ریلی ایران، دستیابی به میزان ۵۰ میلیون تن ترانزیت در سال را به آسانی امکان پذیر خواهد کرد و افزایش بیش از آن نیز نیازمند رقابت با دیگر مسیرهای موازی است.
در مورد اخیر هم، تفاهم نامه قزاقستان- ترکمنستان – ایران و ترکیه و افتتاح کریدور شرق به غرب با توجه به مسافت ریلی، تایم تریل، میزان تناژ حمل بار و کشش بازارهای هدف در کشورهای مورد نظر، جملگی به صرفه و اقتصادی بودن حمل بار ریلی نسبت به سایر شقوق حمل بار با در نظر گرفتن شرایط موجود در منطقه را به خوبی بیان می نماید. اما مزیت دیگر این کریدور، تفاهم نامه موجود با کشور چین است که دسترسی و اتصال بازار این کشور را به بازارهای کشورهای اروپایی فراهم کرده و امکان تبادل کالا بین شرق و غرب را بیش از پیش مهیا کرده است.
در آخر باید گفت: با توجه به نقش اساسی راه‌آهن در جابه جایی بارهای ریل پسند، ضروری است تا با افزایش بهره وری در خطوط ریلی کشور از طریق اتمام سایر کریدورهای بین المللی و اتصال ریلی چشمه های بار ، مسیر ایران را اقتصادی کرده تا بتوان بار صاحبان کالا را جذب کرد. درصورت مهیا شدن شرایط فوق دستیابی به اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ در حوزه ترانزیت ریلی و کسب سالانه ۲۸٫۵ میلیارد دلار درآمد، قابل انتظار است.
