توسعه حملونقل ریلی آورده های فراوانی برای بشریت داشته است که در این مقاله به بخشی از این آورده ها در حوزه بانوان می پردازیم.
مقدمه
توسعه زیرساختهای حملونقل ریلی، نه تنها بهبود جابهجایی مسافر و بار را به همراه دارد، بلکه بستری فراهم میکند تا زنان بتوانند با امنیت، آزادی و توانمندی اقتصادی و اجتماعی بیشتری زندگی و کار کنند. در جهانی که زنان سهم قابل توجهی از استفادهکنندگان از حملونقل عمومی دارند، سرمایهگذاری در راهآهن فرصتی طلایی برای تحقق عدالت و توسعه پایدار است.
۱) امنیت؛ پایهای برای مشارکت ایمن زنان
سیستم ریلی با طراحی فضاهای کنترلشده، ایستگاههای روشن، نظارت مستمر، مسیرهای ورودی و خروجی امن و امکان تفکیک (مثلاً واگنهای ویژه بانوان در صورت نیاز) میتواند بستری فراهم کند تا زنان با آرامش و اطمینان رفتوآمد کنند.
ثبات زمانی قطار (بر خلاف ترافیک خودرو و تأخیر اتوبوس) برای زنان — بهویژه کسانی که کار، تحصیل یا مسئولیتهای خانوادگی دارند — مزیت بزرگی است؛ مدیریت زمان و کاهش اضطراب سفر، به افزایش مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان کمک میکند.
از آنجایی که حملونقل ریلی آلایندههای کمتری دارد، محیط پاکتر و سالمتری برای خانوادهها ایجاد میکند؛ این نیز به ارتقای کیفیت زندگی زنان و کودکان میانجامد.
۲) اشتغال؛ ریل مسیر توانمندسازی اقتصادی زنان
آمار جهانی اشتغال زنان در صنعت ریلی
طبق گزارش Women in Rail / Community of European Railway and Infrastructure Companies (CER) و European Transport Workers' Federation (ETF) در سال ۲۰۲۵، زنان اکنون ۲۳٪ از کل نیروی کار شرکتهای ریلی بزرگ اروپایی را تشکیل میدهند (افزایش از ۲۱٪ در سال ۲۰۱۸).
در استخدامهای جدید (new hires) سهم زنان به ۲۵٪ رسیده است؛ نشانهای از روند مثبت جذب زنان در صنعت ریلی.
در شرکت Deutsche Bahn (آلمان)، بیش از ۵۵,۰۰۰ زن در سال ۲۰۲۴ مشغول به کار هستند؛ یعنی حدود ۲۴.۱٪ از کل نیروی کاری شرکت.
همچنین سهم زنان در پستهای مدیریتی در DB نزدیک به ۲۹.۴٪ رسیده است.
از سوی دیگر، گزارش جهانی International Union of Railways (UIC) سال ۲۰۲۳ نشان میدهد که بهطور میانگین زنان حدود ۱۵٪ از کارکنان صنعت ریلی در سطح جهان را تشکیل میدهند؛ در برخی مناطق مانند اروپا این رقم بیش از ۲۰٪ است، اما در مناطق دیگر (آمریکا، آسیا، خاورمیانه) معمولاً کمتر از متوسط جهانی است و در راه آهن جمهوری اسلامی ایران نسبت اشتغال زنان 8درصد می باشد.
فرصتهای شغلی برای زنان
گسترش خطوط ریلی و افزایش ناوگان، نیاز به نیروی انسانی در زمینههای مختلف ایجاد میکند — از مهندسی، نگهداشت زیرساخت، عملیات، مدیریت ایستگاه، سیگنالینگ و کنترل ترافیک گرفته تا فناوری اطلاعات، بازرگانی، خدمات مسافری و مدیریت. با رشد سهم زنان در نیروی کار ریلی، این مشاغل میتوانند مسیرهای واقعی برای اشتغال پایدار و حرفهای زنان باشند.
۳) تحصیل و آموزش زنان در رشتههای ریلی
زنان میتوانند از طریق تحصیل در رشتههای مرتبط وارد صنعت ریلی شوند:
رشته هایی مانند مهندسی راهآهن، مهندسی حملونقل ریلی، مهندسی خطوط و سازههای ریلی، مهندسی ماشینهای ریلی و گرایشهای مهندسی (مکانیک، برق، عمران، مخابرات) مسیر مناسبی هستند.
در ایران، دانشکدههای تخصصی مانند دانشگاه علم و صنعت ایران با دانشکده راهآهن، امکان تحصیل در این رشتهها را فراهم کردهاند که نشانه حضور زنان در این حوزه و امید به گسترش بیشتر در آینده است.
نقش شرکت راهآهن حمل و نقل در گسترش فرصت ها برای زنان
این شرکت با اتخاذ سیاستهای جذب نیروی زن، ایجاد فرصتهای مدیریتی و کارشناسی، و فراهم کردن محیط امن و شرایط کاری منعطف — بهویژه دورکاری در شرایط ویژه (آلودگی هوا، بحران، مسئولیت خانوادگی) — سهم مؤثری در توانمندسازی زنان دارند. حضور زنان در تصمیمگیری و اجرا، در بخش هاب برنامهریزی استراتژیک، بازرگانی و مالی هم به تنوع فکری و بهبود عملکرد منجر میشود و هم الگوی موفقی در بهره وری ایجاد میکند.
در این شرکت بر آن هستیم تا با وجود استانداردهای ایمنی، تسهیلات کاری، انعطاف در ساعات کار، امکان رشد و ارتقا حرفهای همه دست به دست هم دهیم تا این شرکت به یکی از مناسبترین و پایدارترین محیطهای کاری برای زنان متخصص و با انگیزه بدل شود.
نتیجهگیری: ریل ـ پلی به سوی عدالت، امنیت و پیشرفت زنان
حملونقل ریلی وقتی با سیاستگذاری همدل همراه شود، بیش از یک وسیله جابهجایی است؛ چشماندازی برای امنیت، اشتغال پایدار، استقلال اقتصادی و مشارکت اجتماعی زنان است.
آمار جهانی نشان میدهد زنان هر روز سهم بیشتری در نیروی کار ریلی پیدا میکنند؛ اما اگر بخواهیم این حضور بهصورت متوازن (در تمامی شاخهها: فنی، عملیاتی، مدیریتی) باشد، نیازمند اراده، سیاست و برنامه هستیم.
پیشرفت صنایع ریلی میتواند نه فقط ما را به مقصد برساند، بلکه ما را به فرداهایی برساند پر از عدالت، امنیت و پیشرفت جامعه.
مهندس مجید محرمی
مشاور برنامه ریزی و توسعه کسب و کار شرکت راه آهن حمل و نقل
