توسعه حمل‌ونقل ریلی با جایگزینی جاده و سوخت پرمصرف، یک ابزار کلیدی در مدیریت بحران آب و توسعه پایدار ایران است.
مقدمه
ایران در دهه اخیر با یکی از شدیدترین بحران‌های آبی منطقه خاورمیانه روبه‌رو بوده است. کاهش بارش، برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و مصرف بالای آب در بخش کشاورزی و صنعت، باعث شده تعادل اکولوژیکی کشور دچار چالش جدی شود. در چنین شرایطی، یکی از عوامل کمتر مورد توجه اما بسیار مؤثر در مدیریت غیرمستقیم مصرف آب، نظام حمل‌ونقل کشور است.حمل‌ونقل ریلی با ویژگی‌های خاص خود (مصرف پایین سوخت، آلودگی کم و بهره‌وری انرژی بالا) می‌تواند نقش کلیدی در کاهش فشار بر منابع آبی کشور ایفا کند.
مصرف غیرمستقیم آب و برتری ریلی
هرچند در نگاه اول ارتباط بین حمل‌ونقل و بحران آب نامشهود است، اما واقعیت این است که هر لیتر سوخت فسیلی مصرفی معادل چندین لیتر آب برای تولید و پالایش نیاز دارد.حمل‌ونقل ریلی با کاهش مصرف سوخت نسبت به جاده‌ای (تقریباً ۷۵٪ کمتر) نه تنها انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند صرفه‌جویی قابل توجهی در منابع آب کشور ایجاد کند.
نتیجه بررسی صرفه‌جویی آب با جایگزینی ریلی
مطالعات نشان می‌دهد که جایگزینی حمل‌ونقل جاده‌ای با ریلی می‌تواند حدود ۷۰–۷۵٪ مصرف آب غیرمستقیم ناشی از سوخت را کاهش دهد. به‌عنوان مثال، انتقال ۱ میلیون تن بار در مسافت ۵۰۰ کیلومتر با کامیون، حدود ۳۵۰ میلیون لیتر آب مصرف می‌کند، در حالی که همین بار با حمل‌ونقل ریلی تنها حدود ۹۰ میلیون لیتر آب مصرف می‌شود. این صرفه‌جویی قابل توجه، نقش حیاتی ریلی در مدیریت منابع آب و کاهش فشار بر محیط زیست را نشان می‌دهد.
شرکت Nestlé Waters فرانسه به منظور کاهش ردپای زیست‌محیطی حمل‌ونقل، روی ریلی کردن بخشی از فرآیند لجستیکی خود سرمایه‌گذاری کرده است. به‌عنوان مثال، خط‌ریلی بین کارخانه Perrier و بندر Fos‑sur‑Mer افتتاح شد که جایگزین۲۷٬۰۰۰ کامیون در سال شد.
نقش شرکت راه‌آهن حمل و نقل در توسعه پایدار و حفاظت از آب
شرکت راه‌آهن حمل و نقل با بهره‌گیری از ناوگان ریلی و روش‌های حمل و نقل سبز، سهم مهمی در صرفه‌جویی آب، کاهش مصرف سوخت و کاهش اثرات زیست‌محیطی ایفا می‌کند. انتقال بارهای صنعتی، معدنی و کشاورزی با ریل، جایگزین صدها هزار سفر کامیون می‌شود و به این ترتیب:
*مصرف آب غیرمستقیم ناشی از تولید سوخت کاهش می‌یابد،
*انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی محیط زیست محدود می‌شود،
*و مسیر تحقق توسعه پایدار و مدیریت منابع آبی در ایران هموار می‌شود.
این اقدامات نشان می‌دهد که توسعه حمل‌ونقل ریلی نه‌تنها به بهره‌وری لجستیکی کمک می‌کند، بلکه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم، کمک مهمی به حل بحران آب و حفاظت از محیط زیست است.
جمع‌بندی
توسعه حمل‌ونقل ریلی با جایگزینی جاده و سوخت پرمصرف، یک ابزار کلیدی در مدیریت بحران آب و توسعه پایدار ایران است. این مسیر به کشور امکان می‌دهد تا حمل‌ونقل اقتصادی، سبز و پایدار داشته باشد و همزمان فشار بر منابع آب و محیط زیست کاهش یابد.
مهندس مجید محرمی
مشاور برنامه ریزی و توسعه کسب و کار شرکت راه آهن حمل و نقل
